De precontractuele fase vanaf 1 januari 2023

Het oude Burgerlijk Wetboek, omwille van de initiatiefnemer ook wel de “Code Napoleon” genoemd, wordt gestaag vernieuwd. Begin 2023 wordt het nieuwe boek 5 – verbintenissenrecht van kracht. Belangrijk voor particulier én handelaar.

We praten dan wel altijd over het “nieuwe” verbintenissenrecht, maar in de praktijk is het grootste deel van de bepalingen uit het nieuwe boek 5 een kopie van de oude bepalingen uit het Burgerlijk Wetboek (BW). En daar waar de bepalingen écht nieuw zijn, zijn ze vaak niet meer dan een codificatie van de uitleg die de rechtspraak en rechtsleer aan de oude bepalingen hebben gegeven. Het is dus niet zo dat er sprake is van een ware revolutie, maar er zijn wel enkele bepalingen die eruit springen..

Zijn die – al dan niet nieuwe – principes meteen van toepassing vanaf 1 januari 2023? Neen! Het nieuwe BW is enkel van toepassing op de rechtshandelingen die gesteld worden vanaf 1 januari 2023. Bestaande contracten blijven dus onderworpen aan de oude regels. Het oude en het nieuwe Boek 5 zullen dus nog jaren naast elkaar blijven bestaan.

Bovendien zijn de nieuwe bepalingen meestal van suppletief recht. Dat betekent dat uzelf en uw partner andere afspraken kunnen vastleggen in uw overeenkomst. Het spreekt voor zich dat u dan erg duidelijk moet zijn om eventuele misverstanden te voorkomen.

Alle informatie

In het nieuwe verbintenissenrecht wordt er alleszins veel aandacht besteed aan de precontractuele fase. Vóór een contract tot stand komt, wordt er uiteraard tussen de partijen onderhandeld. De informatie die dan wordt uitgewisseld heeft een bijzonder grote impact op de wederzijdse verwachtingen. In het oude BW was daar nauwelijks aandacht voor. De rechtbanken konden enkel in extreme gevallen een partij die valse verwachtingen had gecreëerd, sanctioneren. Maar evident was dat niet. Nu krijgen de partijen – en dus ook de rechter – de tools in handen om de gecreëerde verwachtingen te valideren.

De partijen moeten voortaan “alle” informatie delen. Dus niet alleen de wettelijk verplichte informatie, maar ook de inlichtingen die vanuit de principes van goede trouw gegeven worden.

Bovendien wordt de kwaliteit van die informatie gewogen, rekening houdende met de hoedanigheid van de partijen, hun redelijke verwachtingen en het voorwerp van het contract. In een contract tussen 2 particulieren is de informatieplicht dus minder uitgebreid dan in een overeenkomst tussen twee professionals.

Precontractuele aansprakelijkheid.

Als de onderhandelingen foutief worden afgebroken, heeft de rechter voortaan een wettelijke basis om daartegen op te treden. De benadeelde partij heeft immers het recht om teruggeplaatst te worden in de situatie waarin hij zich zou hebben bevonden als er geen onderhandelingen hadden plaatsgevonden.

Suppletief recht

Zoals eerder al vermeld, zijn veel van de nieuwe regels van suppletief of aanvullend recht: ze gelden enkel als de partijen er niet uitdrukkelijk van afwijken.

Tussen professionele partijen is het gebruikelijk dat een zogenaamde letter of intent (LOI) wordt opgesteld. Daarin worden als het ware de spelregels vastgelegd waaraan de partijen zich houden tijdens de onderhandelingen. Zo wordt bijvoorbeeld afgesproken dat de onderhandelingen een bepaalde termijn niet mogen overschrijden of dat bepaalde informatie niet publiek gemaakt mag worden.

De LOI is ook het document waarin men zou kunnen afspreken dat de genoemde regels inzake precontractuele informatie niet van toepassing zijn of dat zij enkel in bepaalde situaties van toepassing zijn.

Lex specialis

Verlies niet uit het oog dat het burgerlijk recht “slechts” algemene regels (lex generalis) bevat. In sommige domeinen gelden bijzondere rechtsregels. Zo’n bijzondere set van regels, ook wel lex specialis genoemd, heeft voorrang op de lex generalis.

Zo gelden er in het distributierecht specifieke verplichtingen omtrent de precontractuele informatie, met specifieke sancties. Ook in het vennootschapsrecht geldt er een bijzonder regime voor de precontractuele aansprakelijkheid in het kader van een overnameovereenkomst.

Een rode draad bij wetswijzigingen is de tendens om de zwakste partij te beschermen. Ook het nieuwe Boek 5 met betrekking tot het verbintenissenrecht volgt die logica, waarbij in de precontractuele fase voldoende informatie moet worden uitgewisseld en die informatie op maat van de tegenpartij moet zijn.